" سالمندی و سلامت "

سالمندي يك پديده جهاني است. يكي از گروههاي سني در دنيا كه بيشترين رشد را به خود اختصاص داده است، جمعيت سالمند 60 سال به بالا است. اخيراً جمعيت سالمند در حدود 650 ميليون نفر است و انتظار مي رود تا سال 2050 اين جمعيت به ميزان 2 ميليارد نفر برسد. اميد به زندگي در كشورهايي نظير ژاپن و فرانسه بيش از 80 سال بوده و اميد به زندگي در چندين كشور آفريقايي، حدوداً 40 سال كمتر مي باشد.

هزينه هاي سلامت با افزايش سن، رشد مي يابد. بدون در نظر گرفتن موضوع سن، اين هزينه ها در دو سال آخر زندگي افزايش مي يابد. همانطوري كه طول عمر بشر افزايش مي يابد، مهم است سال هايي كه بر عمر انسان افزوده مي شود، سالهاي بدون بيماري بوده و هزينه هاي خدمات درماني قابل كنترل باشد.

سالم بودن افراد سالمند مي تواند به عنوان منبع مالي براي حانواده ها، جوامع و اقتصاد كشورها در نظر گرفته شود و از بروز مشكلات مالي جلوگيري کند.

ارائه خدمات براي افراد سالمند، وظيفه اجتماعي و بشر دوستانه تمام افراد جامعه است. در حالت كلي، آموزش پرسنل بهداشتي در زمينة مراقبت ويژه از افراد سالمند هر چند ناچيز بايد در برنامه آنها قرار گيرد و در اين راستا، اين پرسنل بايد زمان بسيار بيشتري را براي مراقبت از اين قشر از جامعه صرف کنند.

در این راستا براي دريافت اطلاعات بيشتر در ارتباط با موضوع امسال سازمان بهداشت جهانی"سالمندی و سلامت" با دكتر پریسا طاهری رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به گفت و گو پرداخته ام که مشروح اين گفت و گو در زير مي‌آيد.

*در ابتدا تعریفی از سالمند و سالمندی ارائه دهید؟

سالمند تعاريف مختلفي دارد كه به سه بعد رواني، اجتماعي و تقويمي تقسيم بندي مي شوند كه شايعترين تقسيم بندي نيز ار نظر تقويمي است كه تعاريف آن بر اساس اميد به زندگي متفاوت است.

وي افزود: بر اساس تعريف سازمان بهداشت جهاني سن سالمندي از 60 سال و بالاتر تعريف شده است و در واقع سالمند بر اساس تقسيم بندي تقويمي در كشور، سن سالمندي 60 سال به بالا است. سالمندان به سه گروه جوان بين سنين 60 تا 75، ميانسال بين سنين 75 تا 90 و كهنسال 90 سال به بالا تقسيم مي شوند.

* تعداد جمعيت سالمندان در ايران و جهان چه قدر است؟ و ارزیابی شما از مقایسه جمعیت سالمندی کشور با کشور های دیگر چگونه است؟

در حال حاضر حدود 650 ميليون نفر از جمعيت جهان را افراد بالاي 60 سال تشكيل مي دهند و تا سال 2050 ميلادي پيش بيني مي شود اين رقم به 2 ميليارد برسد.

در حال حاضر 60 درصد از كل سالمندان دنيا در كشورهاي در حال توسعه زندگي مي كنند كه اين رقم تا سال 2050 ميلادي به 80 درصد خواهد رسيد يعني تا حدود 30 سال آينده يك ميليارد و 600 ميليون نفر از كل دو ميليارد نفر در كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران ساكن خواهند بود.

در كشور ما بر اساس سرشماري عمومي سال 75 سالمندان بالاي 60 سال، حدود 6/6 درصد از كل جمعيت را تشكيل داده كه تا سال 90 به حدود 3/7 درصد رسيده است و در حال حاضر 5 ميليون نفر از جمعيت كشور را سالمندان تشكيل مي دهند.

بر اساس آمار موجود، تغییراتی که در الگوی سنی جمعیت ایران در 30 تا 40 سال گذشته صورت گرفته است، نشان می دهد جمعیت سالمندان کشور به سرعت در حال رشد است. این در حالی است که این میزان رشد جمعیت سالمندان در کشورهای پیشرفته در 100 تا 200 سال صورت می گیرد.

*در حال حاضر چه چالش ها و مشكلاتي پيش روي سالمندان كشور است؟

بر اساس بررسي كشوري، بيشترين مشكل عنوان شده از طرف سالمندان مسئله سلامت آنها بوده است و با توجه به اين كه يكي از عوامل موثر و مهم در روند سلامت افراد از جمله سالمندان تغذيه مناسب است، لذا شيوه زندگي سالم با تأكيد بر تغذيه سالم و برنامه مراقبت هاي ادغام يافته در اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت،‌درمان و آموزش پزشكي در حال انجام است كه در برنامه ادغام يافته حدود 68 هزار نفر در 76 شهر تحت پوشش مي باشد و در برنامه شيوه زندگي سالم با تأكيد بر تغذيه سالم حدود 250 هزار نفر در 256 شهر تحت پوشش هستند.

* موضوعات و محور هائی که امسال سازمان بهداشت جهانی در مورد سلامت سالمندان به آن تاکید کرده است را توضیح دهید؟

سازمان جهاني بهداشت اگرچه هرساله بر موضوع سالمندي تكيه و نگاه ويژه‌اي داشته ولي امسال( 2012 ) به موضوع سلامت و سالمندي تاکید کرده است و البته با تأكيد بر كشورهاي در حال توسعه، به دليل اينكه دو سوم جمعيت سالمند در اين كشورهاست.

اين سازمان امسال بر روي هشت عنوان تمركز و تاكيد كرده است:

اولين عنوان، سقوط، افتادن و جلوگيري كردن از آن است چون ممكن است سالمندان به دلايل مختلف پايشان پيچ بخورد و يا به دلايل ديگر مثل نبود مبلمان شهري مناسب، به زمين بيفتند و به دليل ميزان زياد استئوپروز(پوكي استخوان) در سالمندان و مسائل ديگر، اگر فرد سالمندي دچار شكستگي استخوان شود براساس متون پزشكي، نيمي از آنها هرگز به زندگي طبيعي بر نمي‌گردند. بنابراين بايد از اين مسأله پيشگيري كنيم. براي اين پيشگيري بايد، هم پزشك وجود داشته باشد و هم شهرداري‌ها و سازمان‌ها براي اصلاح مبلمان شهري حضور فعال داشته باشند.

دومين عنوان، شهردوستدار همه سنين است. يكي از مسائلي كه وجود دارد اين است كه متخصصان طب سالمند نبايد فقط در مطب بنشينند و بيمار را ويزيت كنند بلكه بايد بعضي از مسائل در خارج از مطب هماهنگ شود. از جمله اينكه بايد شهري را درست كنيم كه اگر قرار است سالمند در آن حركت كند، اگر مادري با كودك درون كالسكه‌اش حركت مي‌كند، اگر يك توانخواه با عصا يا واكر حركت مي‌كند، همه به نحو احسن بتوانند از اين شهر بهره‌مند شوند.

سوم، فراهم کردن خدمات به سالمندان در مورد تمامی نياز های آنان. در حال حاضر سالمندان ما به خصوص در مسائل پزشكي دچار سرگرداني هستند. مثلاً فرد سالمندي، معده درد دارد و پيش متخصص گوارش مي‌رود. براي بيماري كليه پيش متخصص كليه، براي علاج بي‌خوابي پيش روانپزشك و به همين ترتيب براي هر بيماري پيش يك نفر متخصص مي رود و هركدام جداگانه و بدون در نظر گرفتن ساير بيماري هاي او، وي را ويزيت كرده و به او دارو مي دهند. بنابراين او با يك كيسه دارو به خانه مي‌آيد و هيچ كس هم متولي اين كار نيست و تكليف آن سالمند هم معلوم نيست كه بايد اين داروها را چگونه مصرف كند و آيا مصرف اين همه دارو با هم صحيح است يا خير؟ و اين مسأله اي است كه بايد حتماً براي آن تدبيري انديشيده شود.

توجه به سالمندان مبتلا به ايدز از دیگر موارد است كه بيشتر با تمركز بر قاره آفريقا مطرح شده است. چرا كه در جهان آنقدر مسأله طول عمر و سالمندي اهميت پيدا كرده كه مسأله HIV (ايدز) كه معمولا به نظر مي‌رسد مسأله خاص جوانان است اما در واقع در افراد سالمند هم وجود دارد.

تغييرات جمعيت و اطلاع‌رساني درباره آن نيز به عنوان پنجمين مبحث از سوي سازمان جهاني بهداشت مطرح شده است كه باز هم در اين مبحث نقش روابط عمومي هاي دانشگاه هاي علوم پزشكي بسيار با اهميت و تأثيرگذار خواهد بود.

مسأله بدرفتاري با سالمندان و پيشگيري از آن نیز از این موارد است. مثلاً به معضلاتي از قبيل بي‌توجهي به خواسته‌هاي سالمند توجه مي شود. يعني سالمند نياز به خدمات دارد. مثلاً اختلال حافظه پيدا كرده اما بچه‌هايش او را در خانه سالمندان مي‌گذارند، يا سركار مي‌روند و مي‌آيند و به او بي‌توجهي مي‌كنند. اين هم نوعي از بدرفتاري است. بدرفتاري‌هاي مالي هم داريم. مثل اينكه از سالمندي به زور امضا بگيرند و از او سو استفاده مالي بكنند.

هفتمين عنوان بر آموزش و آشنايي پزشكان با طب سالمندي تأكيد دارد زيرا بسياري از پزشكان ما هنوز با اين طب آشنا نيستند و گاه حتي نام آن را نيز نشنيده اند.

ارائة خدمات اورژانسي به سالمندان در حوادث به عنوان هشتمين و آخرين مبحث مطرح شده است. به اين معني كه سالمندان در حوادث طبيعي مثل زلزله بسيار آسيب‌پذير هستند و دراين مواقع متحمل صدمات زيادي مي‌ شوند. بنابراين نياز به برنامه ريزي و توجه ويژه دارند.

* شايعترين مشكلات دوران سالمندي چيست؟

يكي از مشكلات شايع در دوران سالمندي مشكلات استخواني عضلاني است و مسئله پوكي استخوان در دوره سالمندي از مسائل مهمي است كه بايد به آن پرداخته شود كه اگر چه مسئله وراثت در ابتلا به پوكي استخوان نقش موثري دارد ولي نقش تغذيه سالم و ورزش در افزايش تراكم استخواني افراد را نمي توان ناديده گرفت.

به دليل بار درماني بسيار بالاي شكستگي در افراد سالمند پيشگيري از سقوط جزو اولين موارد عنوان شده از طرف سازمان بهداشت جهاني در سال 2012 مي باشد.

*وزارت بهداشت چه برنامه ها و راهكارهايي براي ارتقا سلامت در دست دارد؟

برنامه هاي جاري و تعامل با سازمان ها و ارگان هاي مرتبط و گسترش برنامه هاي در دست اقدام در اداره سلامت سالمندان جز اولويت هاي ما است ضمن اين كه بر 8 آيتم معرفي شده از طرف سازمان بهداشت جهاني مورد نظر مي باشد.

* پیش تر اعلام شده بود که سند ملی سلامت به زودی از سوی وزارت بهداشت تدوین و ابلاغ می شود در حال حاضر این سند در چه مرحله ای است و چه نوع خدماتی در این سند به سالمندان ارائه می شود؟

پيش نويس سند ملي سلامت سالمندان با نظر سنجي از سوي سازمان هاي مرتبط صورت گرفته كه پس از مطرح شدن در كميسيون بهداشت و درمان ابلاغ مي شود.

دكتر مرضيه وحيد دستجردي وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پيامي به مناسبت روز جهاني سالمند گفت: عمر طولاني يكي از آرمانهاي بشر از ابتداي حيات بوده و براي رسيدن به اين هدف تلاش هاي بسياري را انجام داده است. پيشرفت قابل ملاحظه جوامع امروزي، بهبود شرايط زندگي، تغذيه مناسب، مراقبتهاي پزشكي و بهداشتي و پيشگيرانه مناسب و به دنبال آن افزايش سن متوسط افراد باعث افزايش جمعيت سالمندي بوده است كه به حق يكي از موفقيت‌هاي بهداشتي كشور محسوب مي‌شود.

در ادامه پيام وزير بهداشت آمده است: در اوايل قرن بيستم اميد به زندگي در طول چرخه زندگي حدود 50 سال بوده است و تنها 4 درصد از مردم عمر بالاي 60 سال داشته‌اند اما براساس برآورد و اعلام سازمان بهداشت جهاني پيش‌بيني مي‌شود كه تا سال 2020 طول عمر به 77 سال برسد و جمعيت بالاي 60 سال 20 درصد از جمعيت جهان را در بر خواهد گرفت.

وي در ادامه اين پيام آورده است: با توجه به روند صعودي كنوني جمعيت سالمند پيش‌بيني مي‌شود تا سال 1400 تعداد سالمندان كشور به 10 ميليون نفر يعني حدود 10 درصد جمعيت كشور برسد و براين اساس برنامه‌ريزي براي اين جمعيت اقدامي كاملا ضروري است تا سالمندان بتوانند دوران سالمندي خود را با شادي و پويايي زندگي كرده و به عنوان يك عنصر يكپارچه از جامعه تلقي شوند.

دکتر دستجردي در ادامه پيام خود به مناسبت روز جهاني سالمند آورده است: در جمهوري اسلامي ايران به دنبال ارتقاي سطح بهداشت، كاهش ميزان مرگ و مير مادر و كودك، واكسيناسيون به موقع كودكان، ريشه‌كن كردن و كنترل بسياري از بيماريها مانند مالاريا، سل و فلج اطفال و تشكيل ادارات تخصصي براي كنترل بيماريها، ارائه خدمات بهداشتي به صورت شبكه گسترده در كشور و حضور پزشك در دورافتاده‌ترين نقاط كشور، بهبود بهداشت و تشخيص و درمان به موقع بيماريها را به دنبال داشته است كه متعاقب اين موضوع افزايش اميد به زندگي را نيز در كشور شاهديم.

وي در ادامه پيام خود آورده است: در راستاي رسيدن به اهداف خود در جهت ارائه خدمات هرچه بهتر به سالمندان به عنوان شهروندان ارشد جامعه، پيش‌نويس سند ملي سالمندان تهيه شده است تا به اين ترتيب در راستاي ارائه خدمات جامع به سالمندان و براي حفظ سلامت، كارايي، استقلال، كرامت و منزلت اجتماعي آنها اقدامات جامع لازم انجام شود.

در ادامه پيام وزير بهداشت آمده است: ارائه خدمات بهداشتي در تمام سطوح پيشگيري، تشخيص به موقع، درمان و خدمات توانبخشي، ايجاد مراكز حمايت از خودمراقبتي، ايجاد مراكز مراقبت در منزل و مراكز خدمات روزانه و همچنين ارائه خدمات رفاهي اجتماعي براي سالمندان با مشاركت شهرداري، سازمان بهزيستي و سازمان صدا و سيما با هدف پررنگ‌تر ديدن سالمندان و تقويت نگرش مثبت در جامعه و اقدامات انجام شده با ارگانهاي ديگر بخش‌هايي از سطوح ارائه خدمات به سالمندان است كه به صورت جامع و كامل در پيش نويس سند ملي سلامت سالمندان ديده شده است.

گفتگو از: سیمین خداوردی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: